20/05/14

Unha nova hipótese sitúa a orixe do nome do Monte Pindo na lingua gaélica

Da man do Proxecto Gaelaico, un traballo colectivo liderado por -entre outros- James J. Duran, Ph. D. (Séamas Ó Direáin), doutor en Lingüística pola Universidade de Stanford de EEUU, Alberto Lago Villaverde, licenciado en Xeografía e Historia pola Universidade de Santiago de Compostela ou Henrique Egea Lapina, licenciado en Filoloxía Clásica pola Universidade de Santiago de Compostela, chéganos unha plausíbel iniciativa que pretende reivindicar dun xeito didáctico a íntima relación da cultura e mitoloxía irlandesa coa galega a través da fala e por tanto entre as súas correspondentes nacións. Este equipo enunciou unha nova -e ata o momento inédita- hipótese para explicar o incógnito por que do nome do Monte Pindo, unha cuestión que ten dado para moito debate nos círculos especializados e na propia sociedade local, e que xa temos traído a colación nesta páxina no artigo "Os nomes do monte sacro dos nosos antergos".

Este texto avala a versión de que o topónimo do macizo granítico carnotá sempre fose o que hoxe ten, e ilústrase a posibilidade de que a denominación Monte Pindo obedeza á descrición física dun monte escuro, e que correspondería case literalmente coa tradución das ditas palabras en calquera dos dialectos do gaélico: binn ou beinn, que describen un pico nos dialectos gaélico irlandés e escocés respectivamente, e dubh, adxectivo para describir algo escuro indistintamente en calquera das dúas variantes. Admitindo esta hipótese, Binn Dubh equivalería a Pindo e ademais ofrecen varios exemplos de montes fisicamente similares ao carnotá e denominados exactamente dese xeito nas terras celtas, ao igual que o propio territorio no que se asenta o mirador da Costa da Morte, denominado xa polos romanos coma o dos Celtici Supertamarci.

Agradecemos aos autores esta nova achega de luz sobre un tema certamente interesante, e tomámonos a licenza de reproducilo literalmente polo seu interese para todas e todos os amantes do Olimpo Celta e do seu patrimonio histórico, asi coma os entusiastas da cultura celta, non sen antes rogarvos encarecidamente que visitedes a súa páxina para descubrir multitude de exemplos do vencello entre as mitoloxías galegas e irlandesas que nos ilustran, e que cando menos dan moito que pensar.
Pindo: Pico ou Montaña Escura
En Galicia, no municipio de Carnota, na provincia de A Coruña, hai unha montaña coñecida como Pindo. Existen numerosas lendas sobre esta montaña, que algúns historiadores románticos galegos consideraron o Olimpo Celta.

Coa intención de botar un pouco de luz sobre a orixe do nome desta famosa montaña galega, detémonos nas súas características físicas. O Pindo é unha inmensa masa de granito escuro cunha altura máxima de 627 metros. Pindo, a parroquia onde está situada, debe o seu nome a esta montaña.

Como xa dixemos, a súa cor escura é unha das súas principais características. Podémolo apreciar claramente na seguinte imaxe.

Monte Pindo (Carnota-A Coruña-Galicia)
É frecuente que os topónimos se formen con termos descritivos da lingua propia dos habitantes da zona.

Segundo a opinión xeral, os habitantes de Galicia son descendentes da poboación nativa que a ocupou durante milenios, e no existe constancia de grandes inmigracións no territorio galego. Por isto, os topónimos de Galicia deberían describir claramente os lugares ós que dan nome.

Así e todo, moitos deles son indescifrables desde o galego, a lingua propia. Por isto, enténdese que deben proceder de linguas faladas polos seus antigos poboadores, pero que actualmente xa non se falan nin se entenden.

Dado que Galicia era claramente unha rexión celta no momento da conquista romana, examinamos o topónimo Pindo desde a perspectiva das linguas celtas, máis especificamente desde a perspectiva da rama das linguas goidélicas ou gaélicas.
LINGUA
PALABRA
SIGNIFICADO
gaélico irlandés
binn
pico, cumio (por ext. montaña)
gaélico escocés
beinn
pico, cumio (por ext. montaña)

En gaélico irlandés, o son representado pola letra b conserva a súa sonorización. Así, o son é bastante similar ó do b galego /b/ en posición inicial de palabra. Isto pode dar lugar a engano na lingua escrita, xa que o b galego se suaviza, converténdose nun son similar a /v/ en posición media ou final de palabra, mentres que a letra b irlandesa non se suaviza nestas posicións.

En gaélico escocés, o b pronúnciase como a consoante xorda /p/ sen aspiración, dun xeito moi similar á consoante galega ou castelá p
/p/.
LINGUA
PALABRA
SIGNIFICADO
gaélico escocés e gaélico irlandés
dubh
escuro
gaélico irlandés
binn dubh
pico escuro / montaña escura
gaélico escocés
beinn dubh
pico escuro / montaña escura

Observemos unha imaxe de Beinn Dubh “pico escuro” ou “montaña escura” en Trossachs National Park, cerca do pobo de Luss, Escocia, cunha altura de 978 metros.

Beinn Dubh (Escocia)
Agora vemos unha imaxe de Binn Dubh en Connemara National Park, Irlanda. Altura: 696 metros.
Binn Dubh (Irlanda)

A similitude física entre Pindo, Binn Dubh e Beinn Dubh é evidente. Tendo en conta a pronuncia, a semellanza entre os topónimos tamén é evidente, aínda que a sílaba tónica é diferente nos topónimos gaélicos e no galego.

Cremos que a adaptación á lingua romance galega de calquera dos dous topónimos gaélicos que vimos é o suficientemente clara e non deixa lugar a ningunha dúbida razoable.

(gaélico escocés) BeinnDubh > Pindo (galego) “pico escuro/montaña escura”
(gaélico irlandés) BinnDubh > Pindo (galego) “pico escuro/montaña escura”

Ler o artigo orixinal en Proxecto Gaelaico

08/05/14

O Monte Pindo, referencia estatal nunha publicación xeolóxica mundial

Portada da edición
Unha vez máis, a sorprendente estrutura xeolóxica do macizo carnotá é motivo de estudo no mundo. As páxinas da biblioteca monográfica de xeoloxía World Geomorphological Landscapes, (ed. Springer, 2014), destaca o Monte Pindono seu volume dedicado ás paisaxes xeolóxicas do estado español Landscapes and landforms of Spain, e concretamente no seu capítulo dedicado a Galiza, polo que as formas do Olimpo Celta volven a ser noticia na esfera internacional grazas a estas follas (redactadas en inglés) cedidas por xentileza dos seus autores, e en concreto do gran colaborador da nosa causa e director do Instituto Universitario de Xeoloxía Parga Pondal, Juan Ramón Vidal Romaní, para que as compartamos coa comunidade de entusiastas do Olimpo Celta:

Tese Doutoral sobre o Olimpo
Non é a primeira vez que temos que agradecer a impagábel labor divulgadora que o colectivo xeolóxico fai do Monte Pindo a nivel mundial, e non pode ser doutro xeito polas calidades deste inselberg granítico de 350 millóns de anos. No 2011 foi presentada na UDC a tese doutoral monográfica Xéneses de cavidades graníticas en ambientes endóxenos e esóxenos de Juan Antonio Mayor Rodríguez, e dirixida polo propio profesor Vidal Romaní. Velaquí a conclusión desta tese que para nós ten dimensión de manifesto:
No referente a vertente humana e social, cremos que estas formas que acabamos de estudar deben ser consideradas como monumentos naturais e polo tanto ser obxecto de especial protección polas autoridades competentes. Ser referentes no que atinxe a súa xeomorfoloxía granítica, como xa o son noutras partes do mundo como por exemplo os Yosemites en California, Castle Rock en Idaho, ou Kangaroo Island en Australia. Son referentes en primeira liña a fervenza do Xallas, os tafoni-cova e os tafoni-pía, o cume da Moa e ás formas graníticas que se atopan o longo do seu percorrido. Por todo elo é ben merecida a aspiración a parque natural como figura legal pertinente de esta zona.
MAYOR RODRÍGUEZ, J. A., "Xéneses de cavidades graníticas en ambientes endóxenos e esóxenos"(UDC, 2011)